Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {dunyo}
So‘z bo‘g‘inlari: dun-yo
Izoh(lar)i:
dunyo ot

1. Butun borliq; koinot, olam. Bog‘ ko‘rki — bodom, Dunyo ko‘rki — odam. Maqol
Til kichik bo‘lsa ham, dunyoni buzadi. Maqol
Dunyoda onadan aziz, onadan mo‘tabar inson yo‘q. Gazetadan
Dunyoda eng dahshatli narsa — yolg‘izlik. T. Ashurov, Oq ot

2. Borliqning, mavjudotning ayrim bo‘laklari yig‘indisi, to‘plami. Yulduzlar dunyosi.

3. Jonli tabiatning ayrim qismlari, ular yashaydigan muhit. Hayvonot dunyosi. O‘simliklar dunyosi. ▬ Tabiatni muhofaza qilish, jumladan, hayvonot dunyosini saqlash hozirgi davrda muhim ahamiyatga ega. Gazetadan
Darhaqiqat, bular [ilonlar] gazandalar dunyosining turqi eng sovuq, zahari eng o‘tkir vakillari hisoblanadi. Fan va turmush
Karib dengizida joylashgan Yamayka oroli nabotot dunyosining boyligi va rang-barangligi bilan mashhurdir. Fan va turmush

4. Ijtimoiy hayot yoki turmushda yuz bergan (mavjud bo‘lgan) holatga nisbatan, unga qarama-qarshi bo‘lgan boshqa bir holat. Shu yo‘sin qizlar o‘zlarining bir o‘rtoqlarini xotinlik dunyosiga uzatib, majlisdan tarqalishdilar. A. Qodiriy, O‘tgan kunlar

5. Atrofimizni o‘rab turgan butun mavjudot; atrof muhit. Torga — tor dunyo, kengga — keng dunyo. Maqol
[Otabek] Tush ko‘rar edi: Dunyoni qorong‘ilik bosgan emish. A. Qodiriy, O‘tgan kunlar
Ko‘zim ochding, men dunyoni keng ko‘rdim, O‘zimni ham odamlarga teng ko‘rdim. H. Olimjon, Asarlar

6. Yer yuzi va undagi barcha odamlar, insoniyat. O‘zbek paxtakorining dovrug‘i dunyoga taraldi. ▬ Butun dunyo seni olqishlar. U. Ismoilov, Saylanma

7. Yer yuzi, undagi barcha qit’alar, mamlakatlar. [Haydar ota:] Agar birov menga qolgan umringni dunyoni sayohat qilib o‘tkazasanmi? desa, hech o‘ylab o‘tirmasdan, shu supani bera qol, der edim. A. Qahhor, Asror bobo
Agar dunyoning narigi burchagiga sizni opichlab borishga to‘g‘ri kelsaydi, men sevina-sevina bajarardim. Oybek, Tanlangan asarlar
dunyo aholisining teng yarmi guruch bilan tirikchilik qiladi. K. Mahmudov, Qiziqarli pazandachilik

8. Hayot, tiriklik. Bu dunyo o‘tar-ketar, yuzi qoralik qolar. Maqol
Dunyoning ishlari shunaqa ekan, do‘stim. K. Yashin, Hamza
Kim dunyodan toq o‘tibdiki, siz o‘tasiz? S. Ahmad, Ufq
Dunyo qiziq ekan. Qachon qarasangiz, yetdim deganda qoqilasiz. O‘. Hoshimov, Qalbingga quloq sol

9. ko‘chma hma Kishining ma’naviy, ruhiy olami, hayoti. Sehrlar dunyosi. Ruhiy dunyo. Xayollar dunyosi. Ma’naviy dunyo. Tafakkur dunyosi. ▬ Sherbekning dunyosi bo‘m-bo‘sh, huvillab qolgandek tuyuldi. Nigorasiz turmushida halovat bo‘larmidi! S. Anorboyev, Oqsoy
So‘nagul o‘z dunyosi bilan band edi. A. Muxtor, Davr mening taqdirimda
Ayazarda onaning ruhiy dunyosi, farzandga bo‘lgan muhabbati, orzu-o‘ylari aks etadi. Saodat
Shu birgina so‘z uning [ Madumarning] butun ichki va tashqi dunyosini o‘zida aks ettirgan edi. M. Ismoiliy, Fargona t.o.
Xayollar dunyosi keng, o‘tkir fikrli bu hassos qiz berilib, kichik-kichik hikoyalar yozar edi. Oybek, Nur qidirib

10. Ma’lum bir ilm-fan, kasb-hunar, ijtimoiy hodisa sohasi. Adabiyot dunyosi. Odamiylik dunyosi. Ta’lim-tarbiya dunyosi. ▬ Adabiyot dunyosida ikki turli tanqid bor: jiddiy tanqid va hajviy tanqid. A. Qodiriy, Kichik asarlar

11. Ma’lum bir ijtimoiy tuzumga, o‘ziga xos madaniy va ijtimoiy-tarixiy xususiyatlarga ega bo‘lgan omillar bilan birlashgan kishilik jamiyati va u mavjud bo‘lgan davr. Qadimgi dunyo. Kapitalizm dunyosi. Sivilizatsiya dunyosi.

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: boylik , jahon [f-t], koinot [a], olam [a]

1. dunyo I Ot
boylik

2. dunyo II Ot
olam, koinot; yer yuzi, jahon

Paronimi: mavjud emas.

Dunyoda taxminan 3000 dan (ba’zi adabiyotda ular 3000 dan 7000 gacha sanaladi) ortiq til bor. Bu tilning ayrimida bir necha o‘n, hatto yuz millionlab kishi gaplashsa, ba’zisidan bir necha ming kishigina foydalanadi, xolos. Mas., Kongoda aholi 500 tilda, Indoneziyada 250 tilda, Sudanda 117 tilda gaplashadi. Xitoy tilida hozir bir milliardga yaqin kishi so‘zlashsa, chukot va vele tilida bor-yo‘g‘i bir necha ming kishi muloqotda bo‘ladi. Kavkaz tog‘ida joylashgan Dog‘istonda 1 milliondan ortiq aholi bo‘lib, ular 40 ga yaqin tilda so‘zlashadi. Yangi Gvineyada deyarli har bir qishloq aholisi o‘z tiliga ega. Dunyodagi 200 tilning har birida 1 milliondan ortiq, 70 tilning har birida 5 milliondan ziyod, faqat 13 tilning har birida 50 milliondan ortiq kishi so‘zlaydi. Qolganining har birida esa 1 milliondan kam kishi gaplashadi.

Angliya, AQSH, Kanada kabi mamlakat fuqarosi, asosan, ingliz tilida, Ispaniya, Kuba, Chili, Meksika fuqarosi, asosan, ispan tilida gaplashadi. Demak, tilning tarqalish, ishlatilish doirasi va nomlanishi har xil. Jahon tili orasida nomi bir tovushdan iborat til ham mavjud. Bu I tili. I tili Xitoyning Sichuan, Yunnan, Guyjou viloyatlariga tarqalgan.

Dunyo tillari tasnifi. Olimlar tillar orasidagi o‘xshashlikni ko‘rsatuvchi dalilni o‘rganib borishgan. O‘zbek tilidagi ona so‘zining ruscha mat, bulg‘orcha moyka, polyakcha matka, litva tilida mamina, nemischa mutter, fransuzcha mere, tojik tilida modar kabi muqobilga o‘xshashligi bunga misol bo‘la oladi. Kuzatish va qiyoslash tasnifga olib kelgan. Tilni o‘xshashlik va farqqa ko‘ra guruhlash til tasnifi (klassifikatsiyasi) deyiladi. Tilshunoslikda tilni tasniflashda, odatda, ikki belgi qo‘llanildi: morfologik vagenetik (q. Morfologok tasnif, Genetik tasnif). Biz uchun genetik (geneologik) tasnif muhim. Genetik tasnif tilni o‘zaro qarindoshligi asosida guruhlaydi. Morfologik tasnifda tillar grammatik xususiyatiga ko‘ra tasnif qilinadi.

1. bayi bu dunyo puli oxirat: -

2. besh kunlik dunyo: -

3. bevafo dunyo: -

4. bir dunyo: -

5. bu dunyo bilan xayrlashmoq: vafot etmoq, o‘lmoq

6. dardi dunyosi qorong‘u bo‘lmoq: -

7. daru dunyo qorong‘i: -

8. daru dunyo qorong‘i bo‘lmoq: -

9. daru dunyo qorong‘ilashib ketmoq: -

10. daru dunyoni qorong‘i qilib yubormoq: -

11. daru dunyosi qorong‘i: -

12. daru dunyosi qorong‘i bo‘lmoq: -

13. daru dunyosi qorong‘ilashib ketmoq: -

14. daru dunyosini qorong‘i qilib yubormoq: -

15. dunyo bilan vidolashmoq: -

16. dunyo ko‘rmagan: -

17. dunyo ko‘zga tor: -

18. dunyo ko‘ziga tor: -

19. dunyo tarkin urmoq: -

20. dunyo yuzini ko‘rmoq: -

21. dunyoda o‘tavermoq: -

22. dunyoda o‘tmoq: -

23. dunyodan chiroqchisiz bormoq : -

24. dunyodan chiroqchisiz o‘tmoq: -

25. dunyodan etak silkimoq: -

26. dunyodan kechmoq: -

27. dunyodan ketdi: qazo qildi, o‘ldi

28. dunyodan ketmoq: -

29. dunyodan ko‘z ochiq ketmoq: -

30. dunyodan ko‘z yumdi: qazo qildi, o‘ldi

31. dunyodan ko‘z yummoq: -

32. dunyodan ko‘zi ochiq ketmoq: -

33. dunyodan o‘tdi: yashab o‘tdi, qazo qildi, o‘ldi

34. dunyodan o‘tdi II: qazo qildi, o‘ldi

35. dunyodan o‘tmoq : -

36. dunyodan o‘tmoq : -

37. dunyodan o‘tmoq : -

38. dunyodan o‘tmoq: -

39. dunyodan toq o‘tmoq: -

40. dunyodan umidini uzmoq: -

41. dunyoga keldi: tug‘ildi

42. dunyoga kelmoq: -

43. dunyoga kelmoq : -

44. dunyoga keltirmoq: -

45. dunyoga qarash: -

46. dunyoga ustun bo‘lmaslik: -

47. dunyoni boshiga ko‘tarmoq: -

48. dunyoni ostin-ustun qilmoq: -

49. dunyoni ost-ust qilmoq: -

50. dunyoni qorong‘ilashtirib yubormoq: -

51. dunyoni sel olsa, to‘pig‘iga chiqmaslik: -

52. dunyoni sel olsa, to‘piqqa chiqmaslik: -

53. dunyoni suv bossa, to‘pig‘iga chiqmaslik: -

54. dunyoni suv bossa, to‘pig‘iga chiqmaydi: o‘taketgan beg‘am, haddan tashqari beparvo

55. dunyoni suv bossa, to‘piqqa chiqmaslik: -

56. dunyoni suv olib ketsa, to‘pig‘idan kelmaslik: -

57. dunyoni suv olib ketsa, to‘piqdan kelmaslik: -

58. dunyoni tanigandan beri: -

59. dunyoning achchiq-chuchugini tatimoq: -

60. dunyoning achchiq-chuchugini totmoq: -

61. dunyosini qorong‘ilashtirib yubormoq: -

62. ikkala dunyoda ham: -

63. ikki dunyo bir qadam: -

64. ikki dunyoda: hech qachon

65. ikki dunyoda ham: hech qachon

66. ko‘zga dunyo tor: -

67. ko‘ziga dunyo tor: -

68. tarki dunyo qilmoq: -

69. teskari dunyo: Bevafo, o‘zgarib turuvchi dunyo

70. u dunyo-bu dunyo: -

71. u dunyo-bu dunyo : -

72. u dunyo-yu bu dunyo: -

73. yorug‘ dunyo : -

74. yorug‘ dunyoga chiqarmoq: -

75. yorug‘ dunyoga chiqmoq: -

Darajalanish qatori: mavjud emas.
Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.