Lug‘atlar

So‘z tarkibi: {ilm}
So‘z bo‘g‘inlari: ilm
Izoh(lar)i:
ilm ot

1. 1. O‘qish-o‘rganish va tadqiqot, tahlil etish bilan erishiladigan bilim; ko‘nikma, ma’lumot. Ilm darajasi. Ilm olish huquqi. Ilm dargohi. Shariat ilmi. Dunyoviy ilmlar. ▬ Jamolboy aka, dini islomni qo‘ldan bermasdan zamon ilmlarini o‘qilsa, zarar qilmaydi. Oybek, Tanlangan asarlar
Domlamiz bizga bunday ilmlarni o‘qitmaganlar. M. Osim, Ibn Sino qissasi
Kashfiyotsiz ilm bo‘lmaganidek, ilm ham kashfiyotsiz nafas ololmaydi. Saodat
Olim ilmi bilan hurmat topur, hofiz xush ovozi bilan odamlarning dilini xush qilur I. Rahim, Chin muhabbat

2. 2. Ish-faoliyatning ilm bilan bog‘liq sohasi; tabiat va jamiyat haqidagi bilimlar tizimi; fan. Ish va hunar. Ilm va ma’rifat. Ilm va san’at. ▬ Yangi maktablar ochib, Qur’oni karim va boshqa darslar bilan birga jug‘rofiya, tarix, hisob kabi ilmlarni ham ta’lim beraylik. Oybek, Tanlangan asarlar.

3. 3. Ish-faoliyatning ma’lum bir sohasiga oid bilim, ta’limot, malaka. Islim barlos — sodda, dilovar, ov va qush ilmining piri. Oybek, Navoiy
Bog‘dorchilik ilmini bilar ekan. S. Zunnunova, Yangi direktor
Harb. ilmida hamma yo‘l bekilganda, jangchi uchun o‘limdan boshqa chora qolmagandagina o‘zini o‘zi halok qiladi, deyiladi. S. Ahmad, Hukm

Antonim(lar)i: mavjud emas.
Sinonim(lar)i: mavjud emas.
Omonimlari: mavjud emas.
Paronimi: mavjud emas.

Ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi (harakat tarzi shakli) – o‘zi birikkan fe’lning ma’nosiga qo‘shimcha ma’no yuklash uchun xizmat qiladigan nomustaqil fe’l bilan mustaqil fe’lning qo‘shiluvidan hosil bo‘lgan shakl: ketib qolmoq (kutilmaganda), berib turmoq (vaqtincha), kutib turmoq (davomli harakat). Bundagi ikkinchi fe’llar ko‘makchi fe’l, vaqtincha o‘z lug‘aviy ma’nosini yo‘qotgan bo‘ladi. Ma’nosi bir oz o‘zgarayotgan fe’l yetakchi fe’l, yetakchi va ko‘makchi fe’l birikuvi esa ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi deyiladi. Ko‘makchi fe’l lug‘aviy shakl yasovchi qo‘shimchadek vazifa bajaradi. Shu sababli yetakchi va ko‘makchi fe’l birikuvidan tashkil topgan bunday analitik shakl fe’lning harakat tarzi lug‘aviy shakli ham deb yuritiladi. Mas., Salim kitobni o‘qib chiqdi gapida chiqdi fe’li “tashqarida bo‘lmoq” lug‘aviy ma’nosini yo‘qotib, gapdagi o‘qib yetakchi fe’lining ma’nosini o‘zgartirish, ya’ni undan anglashilgan harakatning tugallanganligini ifodalash uchun xizmat qilmoqda.

Yetakchi fe’l va ko‘makchi fe’l uch xil birikadi: 1) ravishdoshning -(i)b shakli orqali: o‘qib turdi, aytib qoldi; 2) ravishdoshning -a/y shakli orqali: yura boshladi, so‘ray qol; 3) juftlashish orqali: yozib oldim – yozdim-oldim, tugatib qo‘yding – tugatding-qo‘yding, to‘xtab qoldi –to‘xtadi-qoldi.

Bu uch vosita barcha yetakchi va ko‘makchi fe’lni hosil qilavermaydi: yozdi-boshladi, ayta soldiko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi me’yoriy emas. Me’yoriy: yoza/yozib boshladi, aytib soldi.

Hozirgi o‘zbek adabiy tilida bitta ham sof ko‘makchi fe’l yo‘q. 30 dan ortiq (darsliklarda 25 ta, ba’zan 27 ta) mustaqil fe’l ko‘makchi fe’l vazifasida kela oladi: ber(ver), bil, bit(bitir), bor, boshla, boq, bo‘l, yet, yoz, yot, kel, ket, ko‘r, ol, sol, tashla, tur, tush, chiq, yubor, yur, o‘l, o‘t, o‘tir, qara, qol, qo‘y;

25 ta ko‘makchi fe’l (yoz va boshla so‘zidan boshqasi) yetakchi fe’lga ravishdoshning -(i)b shakli yordamida birika oladi:

 

O‘qib

berdi

bo‘ldi

ko‘rdi

(yoqib) tushdi

o‘tdi

bildi

(anglab) yetdi

oldi

chiqdi

o‘tirdi

bitirdi

yotdi

(aytib) soldi

yubordi

qaradi

bordi

keldi

tashladi

yurdi

qoldi

boqdi

ketdi

turdi

o‘ldi

qo‘ydi

 

11 ta ko‘makchi fe’l ravishdoshning -a/y (sol ko‘makchi fe’li faqat -aravishdosh shakli bilan: ayta solib) shakli bilan birika oladi:

 

1) ber/ver (yoza berdi)

5) yoz (yiqila yozdi)

9) sol (kela solib)

2) bil (topa bildi)

6) ket (gapira ketdi)

10) tur (yoza tur)

3) bor (o‘zgara bordi)

7) ko‘r (ayta ko‘rma)

11) qol (ayta qol)

4) boshla (yoza boshladi)

8) ol (unuta oldi)

 

 

Demak, 16 ta ko‘makchi fe’l -a/y shaklidagi ravishdosh qo‘shimchasini olgan yetakchi fe’l bilan ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi hosil qilolmaydi, ya’ni faqat -b/ib qo‘shimchasini olgan yetakchi fe’lga birikadi: bit (bitir), boq, bo‘l, yet, yot, kel, tashla, tush, chiq, yubor, yur, o‘l, o‘t, o‘tir, qara, qo‘y.

9 ta ko‘makchi fe’l ravishdoshning har ikkala shaklini olgan fe’lga birika oladi: ber (aytib ber, ayta ber), bil (yozib biladi (shevada), yoza biladi), bor (o‘qib bordi, o‘qiy bordi), ket (isib ketdi, gapira ketdi), ko‘r (aytib ko‘r, ayta ko‘rma), ol (yozib ol, yoza ol), sol (to‘kib soldi, kela solib), tur (o‘qib tur, yoza tur), qol (tugab qoldi, ayta qol).

Ko‘makchi fe’llar ko‘pincha -(i)b shakli bilan boshqa, -a/y shakli bilan boshqa ma’no ifodalaydi: yozib oldi –yoza oldi, kelib qoldi –kela qoldi, aytib ko‘r –ayta ko‘rma, o‘qib berdi –o‘qiy berdi, qo‘ng‘iroq qilib tur –qo‘ng‘iroq qila tur. Ayrim holda ma’no mos keladi: og‘irlashib bordi –og‘irlasha bordi.

Ko‘makchi fe’l ifodalaydigan ma’no:

 

Shakl

Ma’nosi

Misol

-(i)b ber

harakat natijasining o‘zgaga yo‘nalishi

qo‘yib ber, bilib ber

-a/y ber

davomiylik

ko‘chaver, o‘ylayver

-a/y ol/bil

qodirlik

tuzata oldi, foydalana bil

-(i)b bit/bitir

to‘la bajarilish

yonib bitgan, ekib bitir

-i)b, -a/y bor/kel

harakatning davomiyligi

unutib bordi, o‘zgartira bor

-a/y boshla

boshlanish

yura boshla, o‘qiy boshla

-(i)b boq/ko‘r/qara

sinash

o‘qib boq, o‘ylab qara, yozib ko‘r

-(i)b bo‘l

to‘la bajarilish

yozib bo‘l, yuvib bo‘l, qazib bo‘l

-(i)b yet

to‘la bajarilish

anglab yetdi, pishib yetmagan

-a/y yoz

bajarilishga yaqinlik

qula yozdi, yorila yozdi

-(i)b yot/tur/o‘tir/yur

davomiylik

o‘qib yot, aytib tur, yozib o‘tir

-(i)b ket

to‘la, kuchli bajarilish; boshlash va davom etish

tarqab ketdi, isib ketdi, g‘ovlab ketdi, maqtab ketdi

-a/y ket

boshlash va davom etish

o‘qiy ketdi, gapira ketdi

-(i)b sol

to‘la-to‘kis bajarilish

aytib sol, yuragini to‘kib soldi.

-a sol

ketma-ketlik

ola solib ot, kela solib boshla, tura solib tashlan

-(i)b tashla/yubor

to‘la va tez yuzaga kelishi:

o‘qib tashla, to‘qib tashla, haydab yubor

-(i)b chiq

tugallash

o‘qib chiq, so‘rashib chiq, aylanib chiq

-(i)b tush

butunlay

ag‘darilib tushdi, yiqilib tushdi, yoqib tushdi, yarashib tushdi

-(i)b o‘l

yuqori darajada

davomiylik, takroriylik

mudrab o‘lyapman, surishtirib o‘ldi, sog‘inib o‘ldi, chanqab o‘ldi

-(i)b o‘t

tugallik,

alohida e’tibor

bo‘lib o‘tdi,gapirib o‘t

-(i)b qol

holatga aylanish

kutilmaganlik

davomiylik

tikilib qol, serrayib qoldi; kelib qoldi, so‘rab qol; jonlanib qoldi

-a/y qol

ruxsat, rozilik, istak

bora qol, yura qol, keta qol

-(i)b qo‘y

holatga aylanishi

davomiylik

bir marta bajarilish

suyab qo‘y, ilib qo‘y; o‘ylantirib qo‘y, shoshirib qo‘y;

qarab qo‘y, yo‘talib qo‘y

 

Ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi qisqargan holda ishlatilishi va qo‘shib yozilishi mumkin:aytib yubor –aytvor, bora ber –boraver, unuta olmadi –unutolmadi.

Ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasida ko‘makchi fe’l birdan ortiq bo‘lishi mumkin: aytib berib tura qol, aytib bera olmay qoldi. Bunda keyingi ko‘makchi fe’l uchun oldingi ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi yetakchi fe’l bo‘ladi: Aytib (yetakchi fe’l) ber (ko‘makchi fe’l), aytib berib (yetakchi fe’l) tur (ko‘makchi fe’l). Bu ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi ichida ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi.

Ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi [fe’l+fe’l] tipidagi qo‘shma fe’l va [ravishdosh+fe’l] tipidagi so‘z birikmasiga o‘xshaydi. Farqi:

1) ko‘makchi fe’l olib tashlansa, yetakchi fe’l ma’nosi bir oz o‘zgaradi: yozib bordi –yozdi, isib ketdi –isidi; qo‘shma fe’ldagi yordamchi fe’l ma’noni butunlay o‘zgartiradi: sotib ol – sot; ishlab chiqardi – ishladi;

2) so‘z birikmasida birdan ortiq gap bo‘lagi mavjud: quvonib (hol) so‘zladi (kesim); ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasi bitta gap bo‘lagi bo‘lib keladi: o‘ylab qoldi (kesim).

Ravishdosh shaklidagi ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmasida nisbat va bo‘lishsizlik ko‘rsatkichi yetakchi va ko‘makchi fe’lning birortasiga yoki har ikkalasiga qo‘shilishi mumkin: to‘xtatib qo‘yishdi; aytib qo‘yma, aytmay tur, aytmay turma; zamon, mayl, shaxs-son qo‘shimchasi esa ko‘makchi fe’lda bo‘ladi. Ikkala fe’l bir shaklda juftlashsa, sanalgan qo‘shimcha ikkalasida ham bo‘lishi mumkin: tamomlashdi-qo‘yishdi.     

Harakat tarzining qo‘shimcha bilan yasalgan ko‘rinishlari.O‘zbek tilida shunday shakllar borki, fe’llarga qo‘shilib, harakatning bajarilish tarzi – kuchli yoki kuchsiz darajasini bildiradi. Bu shakllar tasniflovchi lug‘aviy shakli hisoblanadi. Ular quyidagi:

1) harakatning kuchsiz darajasini bildiradi:

-msira/imsira:

yig‘lamsira, kulimsira

-qira/inqira:

ishonqira, oqarinqira, o‘chinqira

-sh/ish:

to‘lish, qizish, oqarish, to‘xtash (yuragi)

-q/iq/k/ik:

tutaq, toliq, junjik, ko‘nik

2)harakatning kuchli darajasini bildiradi:

-la/ala:

quvla/quvala, ishqala, savala, siypala, cho‘qila, chayqala, siltala, opichla

-qi/g‘i:

yulqi, sizg‘i, to‘zg‘i, bijg‘i

-chi:

tipirchila, tepchi, terchila

-a:

bur –bura, quvon –quvna, urin –urna

-gila/kila/ qila/g‘ila:

yugurgila, titkila, tepkila, chopqilla, turtkila, tortqila, ezg‘ila, cho‘zg‘ila

-ga/ka/qa:

surga, surka, chayqa

 

1. achchiq qilmoq: -

2. adab berilmoq: -

3. adabi berilmoq: -

4. afsus qilmoq: pushaymon bo‘lmoq, afsuslanmoq

5. afv qilmoq: kechirmoq, uzrni qabul qilmoq, gunohidan o‘tmoq

6. ahmoq qilmoq: -

7. ajab qilmoq: -

8. alg‘ov-dalg‘ov qilmoq: -

9. alifni ham bilmaslik: -

10. alin qisqa qilmoq: -

11. amalga oshirilmoq: -

12. amr qilmoq: buyruq bermoq, buyurmoq

13. andisha qilmoq: -

14. aql bovar qilmaslik: -

15. aql bovar qilmaslik: -

16. aqli bovar qilmaslik: -

17. armon qilmoq: amalga oshmagan orzu-niyatdan afsuslanmoq

18. arra qilmoq: teng bo‘lishib olmoq

19. arsh qilmoq: Kayf-safo qilmoq, aysh-ishrat qilmoq.

20. arxon qilmoq: -

21. asabi buzilmoq: -

22. asar qilmoq: 1.ta’sirini o‘tkazmoq. 2.ta’sir qilmoq

23. avaxta qilmoq: -

24. avra-astar ochilmoq: -

25. avra-astar so‘kilmoq: -

26. avra-astari ochilmoq: -

27. avzoy buzilmoq: -

28. avzoyi buzilmoq: -

29. ayb qilmoq: 1.Ayb sodir etmoq, aybli ish qilmoq. 2.Huq. Qonunga xilof xatti-harakat; jinoyatga tortishning zarur sharti 3 Kishi uyalganidan, xijolat tortadigan xatti-harakat; uyatli ish, uyat

30. ayuhannos qilmoq: Baqiriq-chaqiriq, dod-faryod bilan boshiga ko‘tarmoq.

31. azavozlik qilmoq: Ortiqcha (bekorga) yig‘i-sig‘i qilmoq, ko‘z yoshi to‘kmoq

32. azimat qilmoq: jazm qilmoq

33. azm qilmoq: 1.qaror qilmoq, otlanmoq 2.jazm qilmoq, botinmoq.

34. bag‘ir ezilmoq: -

35. bag‘irni kabob qilmoq: -

36. bag‘ri ezilmoq: -

37. bag‘ri teshilmoq: bag‘ri qon bo‘lmoq, qattiq g‘am yoki azob chekmoq.

38. bag‘rini kabob qilmoq: -

39. bag‘rini qalqon qilmoq: -

40. bag‘rini qon qilmoq: -

41. bag‘rini tilmoq: -

42. baho berilmoq: -

43. bahr ochilmoq: -

44. bahri dil ochilmoq: -

45. bahri dili ochilmoq: -

46. bahri ochilmoq: -

47. bajo keltirilmoq: -

48. baland dorga osilmoq: -

49. bandalik qilmoq: vafot etmoq, qazo qilmoq, o‘lmoq

50. baraka ko‘tarilmoq: -

51. baraka qilmoq : -

52. bardor-bardor qilmoq: -

53. barham berilmoq: -

54. barmog‘ini bigiz qilmoq: -

55. barmoqni bigiz qilmoq: -

56. baxt ochilmoq: -

57. baxt qora qilmoq: -

58. baxti ochilmoq: baxtiyor hayotga, xushnud onlarga erishmoq; baxtli, baxtiyor bo‘lmoq

59. baxti qora qilmoq: -

60. baxtini qora qilmoq: -

61. baxtni qora qilmoq: -

62. begona qilmoq: 1.o‘zidan uzoqlashtirmoq, yot kishilar qatoriga o‘tkazmoq; 2.ko‘chma chetga ketkizmoq. birovning qo‘liga, ixtiyoriga o‘tkazib yubormoq

63. behush qilmoq: 1.hushidan ketkizmoq, uxlatib qo‘ymoq (mas, dori berib) 2.ko‘chma es-hushini olib qo‘ymoq; boshini aylantirmoq

64. bekor qilmoq: 1.amal-vazifadan tushmoq; ishdan bo‘shamoq; 2.kuchini yo‘qotmoq 3.yaramaydigan, arzimaydigan, foydasiz bo‘lib qolmoq

65. bel bukilmagan: -

66. beldan kuch kesilmoq: -

67. beli bukilmagan: -

68. belidan kuch kesilmoq: -

69. betga choparlik qilmoq: -

70. betini qattiq qilmoq: -

71. betni qattiq qilmoq: -

72. bezori jon qilmoq: -

73. bilarmonlik qilmoq: o‘zini bilimdon fahmlab ish tutmoq, bilar-bilmas ish| qilmoq, gapga aralashib ketmoq

74. bilganini qilmoq: -

75. bilganni qilmoq: -

76. bilmaslikka olmoq: o‘zini bexabardek qilib ko‘rsatmoq, bilmaganday bo‘lmoq, o‘zini bexabardek tutmoq.

77. bilmaydi: -

78. bir balo qilmoq: -

79. bir boshini ikkita qilmoq: -

80. bir boshni ikkiqilmoq: -

81. bir gapni ikkita qilmaslik: -

82. bir pul qilmoq: -

83. bir so‘zini ikki qilmaslik: -

84. bir so‘zini ikkita qilmaslik: -

85. bir so‘zni ikki qilmaslik: -

86. bir so‘zni ikkita qilmaslik: -

87. bir yoqli qilmoq: -

88. bir zuvala xamir, istasa, kulcha, istasa, patir qilmoq: -

89. bir zuvala xamir, istasa, patir, istasa, kulcha qilmoq: -

90. bir zuvala xamir, tilasa, kulcha qilmoq, tilasa bo‘g‘irsoq: -

91. bitta boshini ikki qilmoq: -

92. bitta boshini ikkita qilmoq: -

93. bitta boshni ikki qilmoq: -

94. bitta boshni ikkita qilmoq: -

95. bo‘yindan soqit qilmoq: -

96. bo‘yinga qo‘yilmoq: -

97. bo‘yinni xam qilmoq: -

98. bo‘ynidan soqit qilmoq: -

99. bo‘yniga osilmoq: birovga xiralik qilib yopishib olmoq.

100. bo‘yniga qo‘yilmoq: -

101. bo‘ynini xam qilmoq: -

102. bo‘ysunmoq, itoat qilmoq : -

103. bosar-tusarini bilmaslik: -

104. bosar-tusarni bilmaslik: -

105. bosh bukilmoq: -

106. bosh ham qilmoq: -

107. bosh ko‘tarib yurolmaydigan qilmoq: -

108. boshda yong‘oq chaqilmoq: -

109. boshdan soqit qilmoq: -

110. boshga balo qilmoq: -

111. boshga boshvoq qilmoq: -

112. boshga yostiq qilmoq: -

113. boshi bukilmoq: -

114. boshida yong‘oq chaqilmoq: -

115. boshidan soqit qilmoq: -

116. boshiga balo qilmoq: -

117. boshiga boshvoq qilmoq: -

118. boshiga yostiq qilmoq: -

119. boshini band qilmoq: -

120. boshini ham qilmoq: -

121. boshini ikkita qilmoq: -

122. boshini qayoqqa urishini bilmadi: ilojini topa olmadi

123. boshini xam qilmoq: -

124. boshni band qilmoq: -

125. boshni ikkita qilmoq: -

126. boshni xam qilmoq: -

127. boy berilmoq: -

128. burndan eshak qurti yog‘ilmoq: -

129. burni ko‘tarilmoq: -

130. burnidan eshak qurti yog‘ilmoq: -

131. burun ko‘tarilmoq: -

132. burundan eshak qurti yog‘ilmoq: -

133. chakagi ochilmoq: -

134. chakagi ochilmoq: -

135. chakak ochilmoq: -

136. chalpak qilmoq: Ikkala qo‘l va oyog‘idan ushlab cho‘ziltirib ko‘tarmoq.

137. chaparasta qilmoq: Ostin-ustin qilmoq, astar-paxtasini chiqarmoq.

138. chaqa qilmoq: Sotmoq, pullamoq.

139. chehra ochilmoq: -

140. chehrasi ochilmoq: -

141. chek qo‘yilmoq: -

142. chigili yozilmoq: -

143. chiroy ochilmoq: -

144. chiroyi ochilmoq: -

145. chora ko‘rilmoq: -

146. chora ko‘rilmoq: -

147. chorasi ko‘rilmoq: -

148. da’vat qilmoq: biror ishga, marosimga chaqirmoq, taklif qilmoq

149. dabdala qilmoq: -

150. daftari ochilmoq: -

151. dallollik qilmoq: -

152. dam kesilmoq: -

153. dam ura bilmaslik: -

154. dami kesilmoq: -

155. dami kesilmoq: -

156. dardiga dard qo‘shilmoq: -

157. dardiga davo qilmoq: -

158. dardini bilmoq: -

159. darxon qilmoq: muayyan ish, mansab yoki jismoniy mehnatdan ozod qilmoq; bo‘shatmoq

160. dastak qilmoq: -

161. dastmoyasidan ayrilmoq: 1.sinmoq, bankrotlikka uchramoq. 2.bisotdagi, peshonadagi bor-yo‘q narsa.

162. dasturxon qilmoq : -

163. devona qilmoq: -

164. devonalik qilmoq: -

165. didingga qoyilman: -

166. dil daftari ochilmoq: -

167. dil ochilmoq: -

168. dili ochilmoq: -

169. dilini g‘ash qilmoq: -

170. dilini ravshan qilmoq: -

171. dilini siyoh qilmoq: -

172. dilini vayron qilmoq: -

173. dilini xira qilmoq: -

174. dilni g‘ash qilmoq: -

175. dilni siyoh qilmoq: -

176. dilni xira qilmoq: -

177. dimog‘ ko‘tarilmoq: -

178. dimog‘ ko‘tarilmoq: -

179. dimog‘dan eshak qurti yog‘ilmoq: -

180. dimog‘i ko‘tarilmoq: -

181. dimog‘i ko‘tarilmoq: -

182. dimog‘idan eshak qurti yog‘ilmoq: -

183. dimog‘ini chog‘ qilmoq: -

184. dimog‘ni chog‘ qilmoq: -

185. diqqat qilmoq: -

186. diqqatini jalb qilmoq: -

187. diqqatni jalb qilmoq: -

188. diqqinafas qilmoq: -

189. do‘ppini yarimta qilmoq: -

190. doriga ham topilmaslik: -

191. dunyoni ostin-ustun qilmoq: -

192. dunyoni ost-ust qilmoq: -

193. duoyi jonini qilmoq: -

194. duoyi jonni qilmoq: -

195. e’tiborini jalb qilmoq: -

196. e’tiborni jalb qilmoq: -

197. egilmagan bosh: -

198. egri qo‘llik qilmoq: -

199. ep bilmaslik: -

200. ermak qilmoq: 1.ermak uchun biror narsa bilan mashg‘ul bo‘lmoq 2.masxara qilmoq, ustidan kulmoq, kulgi qilmoq

201. esdan chiqarilmoq: -

202. esdan ko‘tarilmoq: -

203. es-es bilmoq: -

204. esidan ko‘tarilmoq: -

205. etagi ochilmoq: siri ochilmoq, biror aybi, kamchiligi ma’lum bo‘lib qolmoq

206. etini bir burdadan qilmoq: -

207. etni bir burdadan qilmoq: -

208. evini qilmoq: -

209. fe’l buzilmoq: -

210. fe’li buzilmoq: -

211. fig‘on falakka ko‘tarilmoq: -

212. fig‘oni falakka ko‘tarilmoq: -

213. fursatni g‘animat bilmoq: -

214. g‘alvir suvdan ko‘tarilmoq: -

215. gap ochilmoq: -

216. gap qilmoq: -

217. gap qopi ochilmoq: -

218. gapga suqilmoq: -

219. gapga tutilmoq: -

220. gapi, so‘zi bo‘g‘ziga tiqilmoq: Muayyan sharoit, ruhiy holat ta’sirida o‘z fikrini ayta olmay qolmoq, gapirolmay qolmoq/ Biror sabab bilan so‘zlayotgan vaqtida to‘xtab qolmoq; gapi uzilmoq

221. gapiga suqilmoq: -

222. gapini ikki qilmaslik: -

223. gapini ikkita qilmaslik: aytgani bajarildi

224. gapni ikki qilmaslik: -

225. gapni ikkita qilmaslik: -

226. gapni kalta qilmoq: gapni cho‘zmaslik.

227. gapso‘z qilmoq: -

228. gap-so‘z qilmoq: -

229. gardandan soqit qilmoq: -

230. gardanidan soqit qilmoq: -

231. gina qilmoq: biror kishiga nisbatan dilda xafalik, kek saqlamoq; ko‘ngildagi xafalikni izhor qilmoq.

232. gumon qilmoq: 1.shubha qilmoq, shubhalanmoq 2.taxmin qilmoq, ..deb o‘ylamoq

233. hafsala qilmoq: hafsala bilan kirishmoq, diqqat, e’tibor qaratmoq.

234. hafsalani pir qilmoq: -

235. hasrat qopi ochilmoq: -

236. havo ochilmoq: -

237. hojatini ravo qilmoq: kim kimning Hojatini chiqarmoq, tilagini amalga oshirmoq.

238. hovur bosilmoq: -

239. hovuri bosilmoq: -

240. hushdin ayrilmoq: -

241. ichagi uzilmoq: -

242. ichak uzilmoq: -

243. idora qilmoq: 1.boshqarmoq, rahbarlik qilmoq 2.bosh bo‘lib, belgili tartibda olib bormoq; amalga oshirmoq

244. iftixor qilmoq: faxrlanmoq

245. ig‘vo qilmoq: orada ig‘voli gap-so‘z yuritmoq (qo‘zg‘amoq).

246. ignadek ...ni tuyadek qilmoq: -

247. ignadekni tuyadek qilmoq: -

248. ikki bukilmoq: -

249. ikki oyog‘i bir etikka suqilmoq: -

250. ikki oyog‘i bir etikka tiqilmoq: -

251. ikki oyoq bir etikka suqilmoq: -

252. ikki oyoq bir etikka tiqilmoq: -

253. iltijo qilmoq: yolvorib (sig‘inib) so‘ramoq

254. in’om qilmoq: tortiq, sovg‘a va sh.k. bermoq..

255. ishga tushirilmoq: -

256. ishtaha bo‘g‘ilmoq: -

257. ishtaha ochilmoq: -

258. ishtahani karnay qilmoq: -

259. ishtahasi bo‘g‘ilmoq: -

260. ishtahasi ochilmoq: -

261. isloh qilmoq: o‘zgartish kiritmoq, yangilamoq

262. istihola qilmoq: shunday hisni tuymoq.

263. ixtiyor qilmoq: xohlamoq

264. ixtiyor taslim qilmoq: -

265. jag‘ ezilmoq: -

266. jag‘ ochilmoq: -

267. jag‘i ezilmoq: -

268. jag‘i ochilmoq: -

269. jazo berilmoq: -

270. jig‘ ezilmoq: -

271. jig‘i ezilmoq: -

272. jigar-bag‘ir ezilmoq: -

273. jigar-bag‘ri ezilmoq: -

274. jon fido qilmoq: -

275. jon halqumga tiqilmoq: -

276. jon taslim qilmoq: jon bermoq. joni uzilmoq; o‘lmoq.

277. jondan bezor qilmoq: -

278. joni halqumiga tiqilmoq: -

279. joni uzilmoq: -

280. joni uzilmoq: -

281. jonidan bezor qilmoq: -

282. joning fido qilmoq: -

283. jonini fido qilmoq: -

284. jonini parvona qilmoq: -

285. jonini tortiq qilmoq: -

286. jonni fido qilmoq: -

287. jonni parvona qilmoq: -

288. katta boshini kichik qilmoq: -

289. katta boshni kichik qilmoq: -

290. katta og‘izlik qilmoq: -

291. kayf buzilmoq: -

292. kayfi buzilmoq: -

293. kayfi buzilmoq: -

294. kayfi chog‘lik qilmoq: -

295. kayfini chog‘ qilmoq: -

296. kayfiyati ko‘tarilmoq: -

297. kayfni chog‘ qilmoq: -

298. keti uzilmadi: -

299. kim bilmoq: -

300. kindigi kesilmoq: -

301. kindik kesilmoq: -

302. kindik qon to‘kilmoq: -

303. kindik qoni to‘kilmoq: -

304. kishi bilmaslik: -

305. ko‘kragi tog‘day ko‘tarilmoq: -

306. ko‘kragini qalqon qilmoq: -

307. ko‘krak tog‘day ko‘tarilmoq: -

308. ko‘ksi ko‘tarilmoq: -

309. ko‘ksini qalqon qilmoq: jonini ham ayamay qo‘riqlamoq, ko‘ksini tutib himoya qilmoq, daf etmoq.

310. ko‘ngil buzilmoq: -

311. ko‘ngil daftari ochilmoq: -

312. ko‘ngil ezilmoq: -

313. ko‘ngil ko‘tarilmoq: -

314. ko‘ngil malul qilmoq: -

315. ko‘ngil ochilmoq: -

316. ko‘ngil ozor qilmoq: -

317. ko‘ngil qora qilmoq: -

318. ko‘ngil to‘q qilmoq: -

319. ko‘ngil tog‘day ko‘tarilmoq: -

320. ko‘ngil topilmoq: -

321. ko‘ngil vayron qilmoq: -

322. ko‘ngil xijil qilmoq: -

323. ko‘ngil xira qilmoq: -

324. ko‘ngil yozilmoq: -

325. ko‘ngildan ko‘tarilmoq: -

326. ko‘ngilga nima kelsa, shuni qilmoq: -

327. ko‘ngilga yaqin bilmoq: -

328. ko‘ngilni g‘ash qilmoq: -

329. ko‘ngilni g‘ash qilmoq: -

330. ko‘ngilni keng qilmoq: -

331. ko‘ngilni qora qilmoq: -

332. ko‘ngilni to‘q qilmoq: -

333. ko‘ngilni vayron qilmoq: -

334. ko‘ngilni xijil qilmoq: -

335. ko‘ngilni xira qilmoq: -

336. ko‘ngilni xira qilmoq: -

337. ko‘ngilni xush qilmoq: -

338. ko‘ngli buzilmoq: -

339. ko‘ngli ezilmoq: -

340. ko‘ngli ko‘tarilmoq: -

341. ko‘ngli ochilmoq: -

342. ko‘ngli tog‘day ko‘tarilmoq: -

343. ko‘ngli topilmoq: -

344. ko‘ngli yozilmoq: -

345. ko‘nglidan ko‘tarilmoq: -

346. ko‘ngliga nima kelsa, shuni qilmoq: -

347. ko‘ngliga yaqin bilmoq: -

348. ko‘nglini g‘ash qilmoq: -

349. ko‘nglini g‘ash qilmoq: -

350. ko‘nglini malul qilmoq: -

351. ko‘nglini ozor qilmoq: -

352. ko‘nglini qora qilmoq: -

353. ko‘nglini to‘q qilmoq: -

354. ko‘nglini vayron qilmoq: -

355. ko‘nglini xijil qilmoq: -

356. ko‘nglini xira qilmoq: -

357. ko‘nglini xira qilmoq: -

358. ko‘ngul yob qilmoq: -

359. ko‘ngullar ranjur qilmaslik: -

360. ko‘tara savdo qilmoq: -

361. ko‘z moshdek ochilmoq: -

362. ko‘z ochilmoq: -

363. ko‘z yoshi qilmoq: -

364. ko‘z yumilmoq: -

365. ko‘zda tutilmoq: -

366. ko‘zdan kechirilmoq: -

367. ko‘zga ilmaslik: -

368. ko‘zi moshdek ochilmoq: -

369. ko‘zi ochilmoq: -

370. ko‘zi teshilmoq: -

371. ko‘zi uyqudan kesilmoq: -

372. ko‘zi yumilmoq: -

373. ko‘zini bilmoq: -

374. ko‘zini ko‘r, qulog‘ini kar qilmoq: -

375. ko‘zini kosa qilmoq: -

376. ko‘zini shamg‘alat qilmoq: -

377. ko‘zini to‘rt qilmoq: -

378. ko‘zni ko‘r, quloqni kar qilmoq: -

379. ko‘zni kosa qilmoq: -

380. ko‘zni shamg‘alat qilmoq: -

381. ko‘zni to‘rt qilmoq: -

382. ko‘zumni yoqtu qilmoq: -

383. kuli ko‘kka sovurilmoq: -

384. kun tug‘ilmoq: -

385. kun yoyilmoq: -

386. kuni tug‘ilmoq: -

387. lab-lunj osilmoq: -

388. lab-lunji osilmoq: -

389. ma’qul topilmoq: -

390. maftun qilmoq: ishq-sevgi, zavq-havas tuyg‘usi bilan o‘ziga jalb etmoq, mahliyo qilmoq.

391. masalasi ko‘rilmoq: -

392. misli ko‘rilmagan: -

393. mo‘ljal qilmoq: mo‘ljallamoq

394. mot qilmoq: 1.mot holatga tushmoq; yutqizmoq. 2.munozara, bahs va sh.k. bellashuvlarda yengilmoq, mulzam holatga tushmoq

395. moxovga oshna qilmoq: -

396. moy tomsa yalagudek qilmoq: -

397. muhayyo qilmoq: tayyor holga keltirmoq.

398. murosa qilmoq: kelishuvli yo‘l tutmoq, murosa yo‘lini tutmoq

399. mushkul oson qilmoq: -

400. mushkulini oson qilmoq: -

401. nafas bo‘g‘ilmoq: -

402. nafas bo‘g‘ziga tiqilmoq: -

403. nafas kesilmoq: -

404. nafas og‘izga tiqilmoq: -

405. nafas og‘ziga tiqilmoq: -

406. nafas sovuq qilmoq: -

407. nafas tiqilmoq: -

408. nafasi bo‘g‘ilmoq: -

409. nafasi bo‘g‘ziga tiqilmoq: -

410. nafasi halqumiga tiqilmoq.: nafas olishi og‘irlashmoq (ma’lum sabab ta’sirida).

411. nafasi kesilmoq: -

412. nafasi og‘ziga tiqilmoq: -

413. nafasi sovuq qilmoq: -

414. nafasi tiqilmoq: nafas olishi og‘irlashmoq (ma’lum sabab ta’sirida).

415. nasha qilmoq: kimga nima Qattiq ta’sir etmoq, taajjubga solmoq; ayil botmoq.

416. nasiba uzilmoq: -

417. nasibasi uzilmoq: -

418. nazar ilmaslik: -

419. nazarda tutilmoq: -

420. nazarga ilmaslik: 1)mensimaslik, pisand qilmaslik 2) arzugulik deb, diqqatga loyiq deb qaramaslik

421. nazarga ilmaydi: 1)mensimaydi, pisand qilmaydi 2) arzugulik deb, diqqatga loyiq deb qaramaydi

422. nazarga ilmoq: -

423. nazari ilmaslik: -

424. nest-nobut qilmoq: -

425. ninaday ... ni tuyaday qilmoq: -

426. ninadayni tuyaday qilmoq: -

427. niynaday ... ni tuyaday qilmoq: -

428. nomus bukilmoq: -

429. nomusi bukilmoq: -

430. non butun qilmoq: -

431. non tuya qilmoq: -

432. non yarimta qilmoq: -

433. noni butun qilmoq: -

434. noni yarimta qilmoq: -

435. nonini butun qilmoq: -

436. nonini tuya qilmoq: -

437. nonni butun qilmoq: -

438. o‘g‘il bolalik qilmoq: -

439. o‘l desa o‘lmoq, tiril desa tirilmoq: -

440. o‘n guldan bir gul ochilmagan: -

441. o‘n gulidan bir guli ochilmagan: -

442. o‘pka og‘izga tiqilmoq: -

443. o‘pka og‘ziga tiqilmoq: -

444. o‘pkasi og‘ziga tiqilmoq: -

445. o‘rtadan ko‘tarilmoq: -

446. o‘taka yorilmoq: -

447. o‘takasi yorilmoq: -

448. o‘z yog‘da o‘z qovurilmoq: -

449. o‘z yog‘ga o‘z qovurilmoq: -

450. o‘z yog‘ida o‘zi qovurilmoq: -

451. o‘z yog‘iga o‘zi qovurilmoq: -

452. o‘zini qayerga qo‘yishini bilmaslik : -

453. o‘zini bilmaslik: -

454. o‘zini bilmay ketmoq: -

455. o‘zini qalqon qilmoq: -

456. o‘zini qayerga qo‘yarini bilmaslik: -

457. o‘zini qayerga qo‘yishini bilmaslik: -

458. o‘zini qayerga qo‘yishni bilmaydi: 1)kuchli hayajonlangan holda toqatsizlandi 2)bekorchilikdan zerikib toqatsizlandi 3)sevichdan kuchli hayajonlandi

459. o‘zini qayga qo‘yarini bilmaslik: -

460. o‘zini qayga qo‘yishini bilmaslik: -

461. o‘zini qayoqqa qo‘yishini bilmaslik: -

462. o‘zini qayoqqa urishini bilmaslik: -

463. o‘zini qayoqqa urishini bilmaydi: kuchli hayajonlangan holda toqatsizlandi

464. o‘zni qayerga qo‘yishni bilmaslik : -

465. o‘zni bilmaslik: -

466. o‘zni bilmay ketmoq: -

467. o‘zni qayerga qo‘yarni bilmaslik: -

468. o‘zni qayerga qo‘yishni bilmaslik: -

469. o‘zni qayerga qo‘yishni bilmaslik : -

470. o‘zni qayga qo‘yarni bilmaslik: -

471. o‘zni qayga qo‘yishni bilmaslik: -

472. o‘zni qayoqqa qo‘yishni bilmaslik: -

473. o‘zni qayoqqa urishni bilmaslik: -

474. obi diyda qilmoq: -

475. obro‘y ko‘tarilmoq: -

476. obro‘y to‘kilmoq: -

477. obro‘y tushirilmoq: -

478. obro‘yi ko‘tarilmoq: -

479. obro‘yi to‘kilmoq: -

480. obro‘yi tushirilmoq: -

481. ochlik e’lon qilmoq: kim siyosiy, iqtisodiy ijtimoiy norozilik belgisi sifatida ovqat yeyishdan bosh tortmoq.

482. odam qatoriga qo‘shilmoq: -

483. odam soniga qo‘shilmoq: -

484. og‘irini yengil qilmoq: -

485. og‘irni yengil qilmoq: -

486. og‘iz ochilmoq: -

487. og‘iz yumilmoq: -

488. og‘izga tikilmoq: -

489. og‘zi ochilmoq: -

490. og‘zi ochilmoq: -

491. og‘zi yumilmoq: -

492. og‘ziga tikilmoq: Gap kutmoq (suhbatdoshidan, qarshisidagi kimsadan).

493. og‘zin shirin qilmoq: -

494. ohor to‘kilmoq: -

495. ohori to‘kilmaslik: -

496. ohori to‘kilmoq: -

497. oq bilan qorani bilmoq: -

498. oq-u qorani bilmoq: -

499. oq-u qorani farq qilmoq: -

500. oq-u qorasini bilmoq: -

501. ora buzilmoq: -

502. oralar buzilmoq: -

503. oralari buzilmoq: -

504. orani ochdi qilmoq: -

505. orani ochiq qilmoq: -

506. osh berilmoq: -

507. osmon uzoq, yer qattiqlik qilmoq: -

508. oti yoyilmoq: -

509. ovozga qo‘yilmoq: -

510. oyog‘i tiyilmoq: -

511. oyog‘i tovsilmoq: odamlar keldi-ketdisi, yo‘ldagi harakati siyraklashmoq, kamaymoq.

512. oyog‘i uzilmaslik: -

513. oyog‘iga yiqilmoq: -

514. oyoq osti qilmoq : -

515. oyoq osti qilmoq: -

516. oyoq tiyilmoq: -

517. oyoq uzilmaslik: -

518. oyoqqa turg‘izilmoq: -

519. oyoqqa yiqilmoq: -

520. pashsha “g‘ing” desa, eshitilmoq: -

521. pashshani fil qilmoq: -

522. pashshani fil qilmoq: -

523. pashshasini fil qilmoq: -

524. pashshasini fil qilmoq: -

525. past-balandini bilmoq: -

526. peshana ochilmoq: -

527. peshana sho‘r qilmoq: -

528. peshana ter to‘kilmoq: -

529. peshana ter to‘kilmoq: -

530. peshana teri to‘kilmoq: -

531. peshana teri to‘kilmoq: -

532. peshanaga bitilmoq: -

533. peshanani sho‘r qilmoq: -

534. peshanasi ochilmoq: -

535. peshanasiga bitilmoq: -

536. peshanasiga yozilmoq: -

537. peshanasini sho‘r qilmoq: -

538. piston chaqilmoq: -

539. pistoni chaqilmoq: -

540. pix qayrilmoq: -

541. pixi qayrilmoq: -

542. qadam bosilmoq: -

543. qadam qirqilmoq: -

544. qadam qo‘yilmoq: -

545. qadam ranjida qilmoq: -

546. qadami qirqilmoq: -

547. qadd bukilmoq: -

548. qaddi bukilmoq: -

549. qaddini yo‘y qilmoq: -

550. qaddini yoy qilmoq: -

551. qaddni yo‘y qilmoq: -

552. qaddni yoy qilmoq: -

553. qadrin bilmoq: -

554. qanoat hosil qilmoq: -

555. qirchiningdan qiyilmoq: -

556. qirovi to‘kilmaslik: -

557. qitday qilmoq: -

558. qitday-qitday qilmoq: spirtli ichimlik ichmoq.

559. qiyg‘ir qarash qilmoq: o‘qrayib qaramoq.

560. qo‘l kaltalik qilmoq: -

561. qo‘l qisqalik qilmoq: -

562. qo‘l qo‘yilmoq: -

563. qo‘ldan chiqarilmoq: -

564. qo‘lga tushirilmoq: -

565. qo‘lini baland qilmoq: -

566. qo‘lini kalta qilmoq: -

567. qo‘lini nayza qilmoq: -

568. qo‘lini panshaxa qilmoq: -

569. qo‘lini paxsa qilmoq: -

570. qon qilmoq: -

571. qon to‘kilmaslik: -

572. qonga tashna qilmoq: -

573. qoniga tashna qilmoq: -

574. qordan qutulib, yomg‘irga tutilmoq: -

575. qovog‘i ochilmoq: -

576. qovog‘i osilmoq: -

577. qovog‘idan qor yog‘ilmoq: -

578. qovoq ochilmoq: -

579. qovoq osilmoq: -

580. qovoqdan qor yog‘ilmoq: -

581. qulog‘ini kar, ko‘zini ko‘r qilmoq: -

582. quloqni kar, ko‘zni ko‘r qilmoq: -

583. rasvoyi jahon qilmoq: -

584. rozi yorilmoq: -

585. ruh ko‘tarilmoq: -

586. ruhi ko‘tarilmoq: -

587. safar qochdi qilmoq: -

588. sho‘rga sho‘rva to‘kilmoq: -

589. sho‘riga sho‘rva to‘kilmoq: -

590. shukrin qilmoq: -

591. shukur qilmoq: -

592. so‘z ochilmoq: -

593. so‘zini ikki qilmaslik: aytgani bajarildi

594. so‘zni ikki qilmaslik: -

595. soch tikka qilmoq: -

596. sochini tikka qilmoq: -

597. soqol ko‘ksiga to‘kilmoq: -

598. soqoli ko‘ksiga to‘kilmoq: -

599. sovuq nafas qilmoq: -

600. surobi tortilmoq: -

601. ta’b ochilmoq: -

602. ta’bi ochilmoq: -

603. ta’bini kir qilmoq: -

604. ta’bini tirriq qilmoq: -

605. ta’bini tirriq qilmoq: -

606. ta’bini xira qilmoq: -

607. ta’bini xira qilmoq: -

608. ta’bni kir qilmoq: -

609. ta’bni tirriq qilmoq: -

610. ta’bni xira qilmoq: -

611. ta’bni xira qilmoq: -

612. ta’lif qilmoq: 1.asar yozmoq; 2.bosh-qaning asarini tahrir qilmoq.

613. ta’min qilmoq: 1.kerakli narsalarni yetkazib bermoq, ta’minlamoq. 2.biror narsaning amalga oshishi, ro‘yobga chiqishi, muhayyo bo‘lishi uchun zarur sharoit yaratmoq. 3.qoniqtirmoq, qanoatlantirmoq; kifoya qilmoq, yetarli bo‘lmoq.

614. ta’mir qilmoq: ta’mir ishlarini amalga oshirmoq, ta’mir bilan butunlamoq, yaroqli holga keltirmoq.

615. ta’na qilmoq: ta’na tarzidagi gap-so‘z aytmoq. Xasis deb ta’na qilmoq.

616. ta’qib qilmoq: 1.ko‘zdan o‘t-kazmoq, kuzatmoq. 2.ko‘z-quloq bo‘lib kuzatmoq, nazoratda tutmoq. 3.izidan tushmoq, ketidan harakat qilmoq, quvmoq.

617. ta’rif qilmoq: ta’rifini, tavsifini bermoq, keltirmoq.

618. ta’sis qilmoq: 1.joriy qilmoq, belgilamoq. 2.tashkil qilmoq, vujudga keltirmoq.

619. ta’zim qilmoq: Ta’zim bildirmoq, ta’zim bajo keltirmoq (ta’zim har ikkala ma’nosida)

620. tabiatini tirriq qilmoq: -

621. tabiatini xira qilmoq: -

622. tabiatni tirriq qilmoq: -

623. tabiatni xira qilmoq: -

624. tahammul qilmoq: 1.bardosh bermoq, chidamoq. sabr-toqat qilmoq; sabr-toqat bilan kutmoq. 2.kifoyalanmoq.

625. tahqir qilmoq: haqorat bo‘-luvchi, xo‘rlik keltiruvchi gap-so‘z aytmoq, ish qilmoq.

626. tahrir qilmoq: tahrirdan o‘tkazmoq.

627. tahsil qilmoq: mutolaa qil-moq, mustaqil ravishda o‘qimoq, o‘rganmoq; bilim olmoq.

628. tangriga tavakkal qilmoq: -

629. tanob tortilmoq: -

630. tanobi tortilmoq: -

631. taqal qilmoq: biror ishni bajarishga darrov kirishmay, o‘ylanib qolmoq, kechiktirmoq; ketga surmoq, galga solmoq; bahona qilmoq.

632. taqdim qilmoq: 1.tavsiya etmoq, taklif qilmoq. 2.tortiq, sovg‘a sifatida bermoq, tortiq (xadya) qilmoq.

633. taqdir qilmoq: 1.nasib qilmoq, nasib etmoq, buyurmoq. 2.munosib baholamoq, takdirlamoq.

634. taqlid qilmoq: 1.o‘xshatma ovoz, harakat va sh.k. ni bajarmoq, qilmoq. 2.faoliyat, ijod va sh.k. da o‘zgalarga ergashmoq, taqlidan ish olib bormoq, harakat qilmoq.

635. taqozo qilmoq: shunday bo‘lishini talab qilmoq, ko‘rsatmoq.

636. taqsim qilmoq: 1.qismlarga, ulushlarga bo‘lmoq, ajratmoq; 2.mat. bo‘lish amalini bajarmoq, bo‘lmoq.

637. targ‘ib qilmoq: 1.chuqur tushuntirish yo‘li bilan biror g‘oya, ta’limot va sh.k. ni yoymoq. kishilarning ongiga singdirmoq; shunga undamoq. 2.tushuntirish yo‘li bilan biror ishga chaqirmoq. da’vat etmoq.

638. tarki dunyo qilmoq: -

639. tasarruf qilmoq: egalik qilmoq.

640. tasavvur qilmoq: 1.xayolda tiklamoq, gavdalantirmoq. 2.idrok qilmoq.

641. tasdiq qilmoq: tasdiqlamoq.

642. tashkil qilmoq: 1.uyushtirmoq, tuzmoq, yaratmoq. 2.tarkibiy qismga kirib, butunlik yuzaga keltirmoq.

643. tashviq qilmoq: 1.tashviq ishini olib bormoq. 2.undamoq, da’vat qilmoq.

644. tashvishini qilmoq: biror narsa taraddudida, harakatida bo‘lmoq, o‘ylamoq.

645. taslim qilmoq: 1.dushman yoki raqib ustidan g‘olib kelmoq; yengmoq. 2.bellashuv, bahs kabilarda ustun kelmoq, mag‘lub qilmoq, yengmoq.

646. tasnif qilmoq: ma’lum belgi -xususiyatlari asosida tur, turkumlarga ajratmoq, tur, turkumlarini belgilamoq.

647. tatbiq qilmoq: ishlatmoq, qo‘llamoq, ishga solmoq.

648. taxdid qilmoq: taxdidli xatti-harakat qilmoq, do‘q-po‘pisa qilmoq.

649. taxi buzilmagan: -

650. taxisi buzilmaslik: -

651. taxmin qilmoq: ..deb o‘ylamoq, faraz qilmoq, o‘ylamoq.

652. taxt qilmoq: tayyor, muhayyo holga keltirmoq.

653. taxtaga tortilmoq: -

654. taxtdan yiqilmoq: ko‘chma s. t. vazifasidan, amalidan tushmoq, bekor bo‘lmoq

655. taxtni tortilmoq: -

656. tegajaklik qilmoq: Hazil-huzul bilan, o‘ynashib tegishmoq

657. tegirmon qilmoq: Donni tegirmonda un qilmoq

658. ter to‘kilmoq: -

659. teri to‘kilmoq: -

660. teri yupqalik qilmoq: -

661. teringga somon tiqilmoq: -

662. terini shilmoq: -

663. terisi yupqalik qilmoq: -

664. terisini shilmoq: -

665. til evrilmaslik: -

666. til kesilmoq: -

667. til qisilmoq: -

668. til tegizilmoq: -

669. til tutilmoq: -

670. tili evrilmaslik: -

671. tili kesilmoq: -

672. tili qisilmoq: -

673. tili tutilmoq: -

674. tilini besh qarich qilmoq: -

675. tilini bilmoq: -

676. tilini bir qarich qilmoq: -

677. tilini qisiq qilmoq: -

678. tilini uzun qilmoq: -

679. tilni besh qarich qilmoq: -

680. tilni bir qarich qilmoq: -

681. tilni qisiq qilmoq: -

682. tilni uzun qilmoq: -

683. tiri oyrilmoq: -

684. tirik yetim qilmoq: -

685. tirikchilik qilmoq: Hayot o‘tkazmoq, kun kechirmoq; yashamoq

686. tit-pit chiqarilmoq: -

687. tit-piti chiqarilmoq: -

688. to‘ppisini yarimta qilmoq: -

689. to‘tiyo qilmoq: To‘tiyodek ko‘zga surtmoq, e’zozlamoq

690. to‘zim bilmas: -

691. to‘zim bilmaydi: seni mangu chiqaverasan, To‘zim bilmas sendagi bardosh.

692. to‘zon qilmoq: Vayron-tolqon qilmoq, chang-to‘zonga aylantirmoq

693. toat qilmoq: Xudoga sig‘inmoq

694. tog‘ni tolqon qilmoq: -

695. tomdan tarasha tushganday qilmoq: -

696. toqatini toq qilmoq: -

697. toqatni toq qilmoq: -

698. tumtaraqay qilmoq: Har tomonga tartibsiz ravishda qochishga majbur etmoq, to‘zitmoq

699. tuproq bilan teng qilmoq: 1. yer bilan yakson qilmoq, vayron qilmoq. 2. xor qilmoq, poymol, oyog‘osti qilmoq

700. tutday to‘kilmoq: -

701. tutdek to‘kilmoq : -

702. tuya qilmoq: -

703. uch pul bo‘lmoq uch pul qilmoq: -

704. uch pul qilmoq: -

705. udda qilmoq: mayli, ishni ham, o‘qishni ham udda qilaman desang, boraver.

706. umr qilmoq: Er-xotin bo‘lib yashamoq

707. uyqu tang qilmoq: -

708. uzilmagan gul: -

709. uzilmoq: -

710. vahshat qilmoq: Dahshat, qo‘rqinch solmoq, shunday holat qo‘zg‘atmoq

711. vaqti chog‘lik qilmoq: -

712. xayolda ko‘tarilmoq: -

713. xayoldan ko‘tarilmoq: -

714. xayolida ko‘tarilmoq: -

715. xayolidan ko‘tarilmoq: -

716. xotirdan ko‘tarilmoq: -

717. xotiridan ko‘tarilmoq: -

718. yakson qilmoq: butunlay yemirildi, yo‘q bo‘ldi

719. yalagundek qilmoq: -

720. yarimta non butun qilmoq: -

721. yarimta nonini butun qilmoq: -

722. yarimta nonni butun qilmoq: -

723. yer yorilmadi-yu, kirib ketmaslik: -

724. yer bilan yakson qilmoq: -

725. yer ostida ilon qimirlasa, bilmoq: -

726. yer tagida ilon qimirlaganini bilmoq: -

727. yer tagida ilon qimirlasa, bilmoq: -

728. yer yorilmadi, yerga kirib ketmaslik: -

729. yer yorilmadi, yerga kirib ketsa: -

730. yer yorilmadiki, kirib ketsa: -

731. yer yorilmadiki, kirib yo‘qolsa: -

732. yer yorilmadi-yu, yerga kirib ketmadi: nomus qilganidan o‘zini qayoqqa olib qochishni bilmadi

733. yer yorilmadi-yu, yerga kirib ketmaslik: -

734. yer yorilmadi-yu, yerga kirmaslik: -

735. yerga urilmoq: -

736. yerning tagida ilon qimirlaganini bilmoq: -

737. yerning tagida ilon qimirlasa bilmoq: -

738. yo‘l ochilmoq: -

739. yo‘l qilmoq: -

740. yo‘li topilmoq: -

741. yo‘lini qilmoq: -

742. yo‘lini qilmoq: -

743. yoddan ko‘tarilmoq: -

744. yodidan ko‘tarilmoq: unutdi

745. yog‘ tushsa yalagudek qilmoq: -

746. yog‘ tushsa yalagundek qilmoq: -

747. yog‘ tushsa yalaydigan qilmoq: -

748. yolg‘iz qo‘llik qilmoq: -

749. yomon nafas qilmoq: -

750. yordam qo‘li uzatilmoq: -

751. yorilmoq: -

752. yovvoyi qarash qilmoq: Jahl bilan qaramoq

753. yozilmoq: -

754. yukini yengil qilmoq: -

755. yukni yengil qilmoq: -

756. yumaloq-yostiq qilmoq: -

757. yuragi ezilmoq: ruhan azoblandi

758. yuragi ochilmoq: -

759. yuragi qisilmoq: -

760. yuragi torlik qilmoq: -

761. yuragi tutday to‘kilmoq: Intizorlikda iztirob chekmoq, dili besaranjom bo‘lmoq.

762. yuragi yorilmoq: -

763. yuragini g‘ash qilmoq: -

764. yuragini qon qilmoq: -

765. yuragini taka-puka qilmoq: -

766. yuragining chigili yozilmoq: xafachiligi tarqadi

767. yurak ezilmoq: -

768. yurak ochilmoq: -

769. yurak qisilmoq: -

770. yurak siqilmoq: -

771. yurak torlik qilmoq: -

772. yurak yorilmoq: -

773. yurak-bag‘ri ezilmoq: ruhan azoblandi

774. yurakni g‘ash qilmoq: -

775. yurakni qon qilmoq: -

776. yurakni taka-puka qilmoq: -

777. yurakning chigili yozilmoq: -

778. yuz xotir qilmoq: -

779. yuzdan nur yog‘ilmoq: -

780. yuzga aytilmoq: -

781. yuzidan nur yog‘ilmoq: -

782. yuziga aytilmoq: -

783. yuzina tahsin qilmoq: -

784. yuzini qora qilmoq: -

785. yuzini shuvut qilmoq: -

786. yuzini yorug‘ qilmoq: -

787. yuzni qora qilmoq: -

788. yuzni shuvut qilmoq: -

789. yuzni yorug‘ qilmoq: -

1. Buzilmoq – sinmoq – avariya bo‘lmoq
Ma’nosiga ko‘ra
(zarar darajasining ortiqligiga ko‘ra)

2. G‘ijimoq – kavshamoq – oshalamoq – yemoq – tanovul qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining keng-torligiga ko‘ra)

3. Haydamoq – quvmoq – sazoyi qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli-kuchsiz ifodalashiga ko‘ra)

4. Iltimos qilmoq – yalinmoq – yolvormoq – o‘tinmoq.
Bo‘yog‘iga ko‘ra
( belgini kuchli darajada ifodalashiga ko‘ra)

5. Istamoq – xohlamoq – tusamoq – orzulamoq – orzu qilmoq – tilamoq – ixtiyor qilmoq – sog‘inmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(bo‘yoqdorlik belgisining ortib borishiga ko‘ra )

6. Jilmaymoq – kulimsiramoq – iljaymoq – irjaymoq – tirjaymoq – ishshaymoq – irshaymoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(kulish harakatidagi salbiylik belgisining kuchliligiga ko‘ra)

7. Jilmaymoq – kulimsiramoq – tabassum qilmoq – kulmoq – qah-qahlamoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(harakatning kuchliligiga ko‘ra)

8. Jilmoq -qo‘zg‘almoq -o‘rmalamoq – yurmoq – yugurmoq – chopmoq – yelmoq
Ma’nosiga ko‘ra
(harakat tezligining oshib borishiga ko‘ra)

9. Koyimoq – po‘pisa qilmoq – do‘q urmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(bo‘yoqdorlik belgisining kuchliligiga ko‘ra)

10. Nazar tashlamoq – termulmoq – tikilmoq – qaramoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining tor-kengligiga ko‘ra)

11. Nola qilmoq – oh urmoq – faryod solmoq – afg‘on aylamoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(bo‘yoqdorlik belgisining oshib borishiga ko‘ra)

12. O‘qimoq – mutolaa qilmoq – yod olmoq
Ma’nosiga ko‘ra
(o‘zlashtirish darajasiga ko‘ra)

13. O‘tirmoq – yonboshlamoq – cho‘zilmoq – uzala tushmoq – yotmoq
Ma’nosiga ko‘ra
(holat darajasiga ko‘ra)

14. Otlanmoq – qo‘zg‘almoq – ko‘tarilmoq – yo‘lga tushmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli ifodalash darajasiga ko‘ra)

15. Qistamoq – zo‘rlamoq – majburlamoq – majbur qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli-kuchsiz darajada ifodalashiga ko‘ra)

16. So‘ramoq – iltimos qilmoq – yalinmoq – o‘tinmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli darajada ifodalashiga ko‘ra)

17. So‘z bermoq – va’da bermoq – lafz qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchlikuchsiz ifodalashiga ko‘ra)

18. Tamomlamoq – tugatmoq – sop qilmoq – bitirmoq – ado qilmoq – yo‘qotmoq – yo‘q qilmoq – quritmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining keng-torligiga ko‘ra)

19. Tanimoq – bilmoq – anglamoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli ifodalashiga ko‘ra)

20. Titramoq – qaltirlamoq – qalt-qalt qilmoq – dildiramoq – dir-dir qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli ifodalashiga ko‘ra)

21. Tug‘ilmoq – yashamoq – o‘lmoq
Ma’nosiga ko‘ra
(hayot davrining bosqichlariga ko‘ra)

22. Urinmoq – harakat qilmoq – intilmoq – tirishmoq – unnamoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli-kuchsiz ifodalashiga ko‘ra)

23. Yanglishmoq – adashmoq – xato qilmoq – gunoh qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(belgini kuchli-kuchsiz ifodalashiga ko‘ra)

24. Yaqinlashmoq – hamkorlik qilmoq – aloqa bog‘lamoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanishining oz-ko‘pligiga ko‘ra)

25. Yemoq – tanovul qilmoq – iste’mol qilmoq – totmoq – olmoq – tushirmoq – urmoq – xam qilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining keng-torligiga ko‘ra)

26. Yiqilmoq – qulamoq – ag‘anamoq – ag‘darilmoq
Bo‘yog‘iga ko‘ra
(qo‘llanish doirasining keng-torligiga ko‘ra)

Milliy bo‘yoqdor so‘z: mavjud emas.